PRZEDMOWA
1 Wielu już starało się ułożyć opowiadanie o
zdarzeniach, które się dokonały pośród nas, 2 tak jak nam je przekazali
ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa*. 3
Postanowiłem
więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych chwil i opisać ci po kolei,
dostojny Teofilu*, 4 abyś się mógł przekonać o
całkowitej pewności nauk, których ci udzielono.
NARODZENIE I ŻYCIE UKRYTE
JANA CHRZCICIELA I JEZUSA
PRZED NARODZENIEM
Zapowiedź narodzenia Jana*
5 Za czasów Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan,
imieniem Zachariasz, z oddziału* Abiasza. Miał on żonę z rodu Aarona, a
na imię było jej Elżbieta. 6 Oboje byli sprawiedliwi
wobec Boga i postępowali nienagannie według wszystkich przykazań i przepisów Pańskich.
7 Nie
mieli jednak dziecka, ponieważ Elżbieta była niepłodna; oboje zaś byli już
posunięci w latach. 8 Kiedy w wyznaczonej dla swego oddziału kolei pełnił
służbę kapłańską przed Bogiem, 9 jemu zgodnie ze zwyczajem
kapłańskim przypadł los*, żeby wejść do przybytku Pańskiego i złożyć
ofiarę kadzenia. 10 A cały lud modlił się na zewnątrz w czasie
kadzenia. 11 Naraz ukazał mu się anioł Pański, stojący po
prawej stronie ołtarza kadzenia. 12 Przeraził się na ten widok
Zachariasz i strach padł na niego. 13 Lecz anioł rzekł do niego:
«Nie bój się Zachariaszu! Twoja prośba została wysłuchana: żona twoja Elżbieta
urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan. 14 Będzie to dla ciebie radość
i wesele; i wielu z jego narodzenia cieszyć się będzie. 15
Będzie
bowiem wielki w oczach Pana; wina i sycery pić nie będzie* i już w łonie
matki napełniony będzie Duchem Świętym. 16 Wielu spośród synów
Izraela nawróci do Pana, Boga ich; 17 on sam pójdzie przed Nim w
duchu i mocy Eliasza, żeby serca ojców nakłonić ku dzieciom*, a nieposłusznych
- do usposobienia sprawiedliwych, by przygotować Panu lud doskonały». 18
Na to
rzekł Zachariasz do anioła: «Po czym to poznam? Bo ja jestem już stary i moja żona
jest w podeszłym wieku». 19 Odpowiedział mu anioł: «Ja
jestem Gabriel, który stoję przed Bogiem. A zostałem posłany, aby mówić z tobą
i oznajmić ci tę wieść radosną. 20 A oto będziesz niemy i nie
będziesz mógł mówić aż do dnia, w którym się to stanie, bo nie uwierzyłeś moim
słowom, które się spełnią w swoim czasie». 21 Lud tymczasem czekał na
Zachariasza i dziwił się, że tak długo zatrzymuje się w przybytku. 22
Kiedy
wyszedł, nie mógł do nich mówić, i zrozumieli, że miał
widzenie w przybytku. On zaś dawał im znaki i
pozostał niemy. 23 A gdy upłynęły dni jego posługi kapłańskiej,
powrócił do swego domu. 24 Potem żona jego, Elżbieta,
poczęła i pozostawała w ukryciu przez pięć miesięcy. 25
«Tak
uczynił mi Pan - mówiła - wówczas, kiedy wejrzał łaskawie i zdjął ze mnie hańbę*
w oczach ludzi».
Zwiastowanie Maryi
26 W szóstym miesiącu* posłał Bóg anioła
Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, 27
do
Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida*; a Dziewicy
było na imię Maryja. 28 Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona*,
pełna łaski, Pan z Tobą, ». 29
Ona
zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. 30
Lecz anioł
rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. 31
Oto
poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. 32
Będzie On
wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca,
Dawida. 33 Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego
panowaniu nie będzie końca». 34 Na to Maryja rzekła do
anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?»* 35
Anioł Jej
odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię.
Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym*. 36
A oto
również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w
szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. 37
Dla Boga
bowiem nie ma nic niemożliwego». 38 Na to rzekła Maryja: «Oto
Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» Wtedy odszedł od
Niej anioł.
Nawiedzenie
39 W tym czasie Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem
w góry do pewnego miasta w [pokoleniu] Judy*. 40
Weszła do
domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę. 41 Gdy Elżbieta usłyszała
pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił
Elżbietę. 42 Wydała ona okrzyk i powiedziała: «Błogosławiona
jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona*. 43
A skądże
mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? 44
Oto,
skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości
dzieciątko w moim łonie. 45 Błogosławiona jesteś,
któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana».
Magnificat*
46 Wtedy Maryja rzekła: «Wielbi dusza moja Pana, 47
i raduje
się duch mój w Bogu, moim Zbawcy. 48 Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy
swojej.
Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie
pokolenia, 49 gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny. Święte
jest Jego imię - 50 a swoje miłosierdzie na pokolenia i pokolenia
[zachowuje] dla tych, co się Go boją. 51 On przejawia moc ramienia
swego, rozprasza [ludzi] pyszniących się zamysłami serc swoich. 52
Strąca władców
z tronu, a wywyższa pokornych. 53 Głodnych nasyca dobrami, a
bogatych z niczym odprawia. 54 Ujął się za sługą swoim,
Izraelem, pomny na miłosierdzie swoje - 55 jak przyobiecał naszym
ojcom - na rzecz Abrahama i jego potomstwa na wieki». 56
Maryja
pozostała u niej około trzech miesięcy; potem wróciła do domu.
NARODZENIE I ŻYCIE UKRYTE
Narodzenie Jana
57 Dla Elżbiety zaś nadszedł czas rozwiązania i
urodziła syna. 58 Gdy jej sąsiedzi i krewni usłyszeli, że Pan okazał
tak wielkie miłosierdzie nad nią, cieszyli się z nią razem. 59
Ósmego
dnia przyszli, aby obrzezać dziecię, i chcieli mu dać imię ojca jego,
Zachariasza. 60 Jednakże matka jego odpowiedziała: «Nie, lecz ma
otrzymać imię Jan». 61 Odrzekli jej: «Nie ma nikogo w twoim rodzie, kto
by nosił to imię». 62 Pytali więc znakami jego ojca, jak by go chciał
nazwać. 63 On zażądał tabliczki i napisał: «Jan będzie mu na
imię». I wszyscy się dziwili. 64 A natychmiast otworzyły się
jego usta, język się rozwiązał i mówił wielbiąc Boga. 65
I padł
strach na wszystkich ich sąsiadów. W całej górskiej krainie Judei rozpowiadano
o tym wszystkim, co się zdarzyło. 66 A wszyscy, którzy o tym słyszeli,
brali to sobie do serca i pytali: «Kimże będzie to dziecię?» Bo istotnie ręka
Pańska była z nim.
Benedictus
67 Wtedy ojciec jego, Zachariasz, został napełniony
Duchem Świętym i prorokował, mówiąc*: 68 «Niech będzie uwielbiony
Pan, Bóg Izraela, że nawiedził lud swój i wyzwolił go, 69
i moc
zbawczą nam wzbudził* w domu sługi swego, Dawida: 70
jak
zapowiedział to z dawien dawna przez usta swych świętych proroków, 71
że nas
wybawi od nieprzyjaciół i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą; 72
że miłosierdzie
okaże ojcom naszym
i wspomni na swoje święte Przymierze - 73
na przysięgę*,
którą złożył ojcu naszemu, Abrahamowi, że nam użyczy tego, 74
iż z mocy
nieprzyjaciół wyrwani bez lęku służyć Mu będziemy 75
w pobożności
i sprawiedliwości przed Nim po wszystkie dni nasze. 76
A i ty,
dziecię, prorokiem Najwyższego zwać się będziesz, bo pójdziesz przed Panem
torując Mu drogi; 77 Jego ludowi dasz poznać zbawienie [co się dokona]
przez odpuszczenie mu grzechów, 78 dzięki litości serdecznej
Boga naszego. Przez nią z wysoka Wschodzące Słońce nas nawiedzi, 79
by zajaśnieć
tym, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, aby nasze kroki zwrócić na drogę
pokoju». 80 Chłopiec zaś rósł i wzmacniał się duchem, a żył na
pustkowiu aż do dnia ukazania się przed Izraelem*.
1,2
Tzn.
życia, cudów i nauki Jezusa. Autor ma na myśli przede wszystkim Apostołów; por.
Dz 1,21n; Dz 6,4. 1,3
Był
on prawdopodobnie chrześcijaninem, Jego tytuł wskazuje na wysokiego urzędnika w
administracji rzymskiej. Zob. Wstęp. 1,5-25 W tradycji żydowskiej pozakanonicznej
istnieje wiele analogicznych zapowiedzi narodzin wielkich mężów (Abraham,
Izaak, Mojżesz). Mówi się zatem o tzw. anuncjacyjnym gatunku literackim
pozabiblijnym. W nurcie tej tradycji znajdują się również Łukaszowe opisy
historycznych faktów zwiastowania, narodzin i dziecięctwa zarówno Jana
Chrzciciela, jak i Jezusa. 1,5 Kapłani byli podzieleni na 24 oddziały (zmiany), z
których każdy pełnił służbę w świątyni przez tydzień. Oddział Abiasza był ósmy
(1 Krn 24,10). 1,9
Z
powodu bardzo dużej liczby kapłanów każdy z nich mógł tylko raz w życiu złożyć
tę ofiarę, w dniu wyznaczonym przez losowanie. Ofiara polegała na odnowieniu
ognia i spaleniu wonności przed wejściem do Miejsca Najświętszego. Kadzenie to
odbywało się przed ofiara poranną i po ofierze wieczornej. 1,15 "Wina..." -
Lb 6,3; Sdz 13,4n; 1 Sm 1,11. 1,17 Wg tradycji żydowskiej Eliasz miał przyjść
namaścić Mesjasza. Tekst przytoczony: Ml 3,23n. 1,25 Bezpłodność uchodziła
u Izraelitów za karę Bożą i hańbę - por. Rdz 16,4; Rdz 30,23; 1 Sm 1,6. 1,26 Od poczęcia Jana. 1,27 Słowa "z rodu
Dawida" odnoszą się do Józefa, o czym świadczy konstrukcja całego zdania
oraz teksty równoległe: Łk 2,4; Mt 1,16.20. Aluzja do pochodzenia Maryi z rodu
Dawida: zob. Łk 1,32; Rz 1,3. Wyraźnie o przynależności Maryi do tego pokolenia
mówią dopiero św. Justyn i św. Ignacy Antiocheński. 1,28 Dosł.: "raduj się",
"wesel się" - gr. Pozdrowienie; odpowiednik hebr.: "pokój z tobą".
Może aluzja do So 3,10-18; Za 9,9. Słowa umieszczone w nawiasie - brak ich w
niektórych kodeksach - zostały wprowadzone w celu zharmonizowania tego opisu z Łk
1,42. 1,34
Albo
aluzja do tego, że Maryja, aczkolwiek już zaręczona, w chwili zwiastowania nie
korzysta jeszcze z pełni praw małżeńskich i tylko tę sytuację ma na myśli, albo
odwołuje się do wcześniej uczynionego i już obejmującego całe życie Maryi
postanowienia trwania w dziewictwie. 1,35 Albo: "dlatego też, co się narodzi z
Ciebie, będzie nazwane Świętym, Synem Bożym". 1,39 Dzisiejsze Ain-Karim,
7 km na zachód od Jerozolimy. 1,42 Zob. przypis do Łk 1,28. 1,46 Tego hymnu nie należy
uważać za stenograficzne powtórzenie słów Maryi, lecz za swobodna
konstrukcję literacką, ułożoną później na tle tej
wypowiedzi, w oparciu o pewne prawzory z ST - stąd tak typowe dla tamtej poezji
paralelizmy - z szczególnym nawiązaniem do 1 Sm 2,1-10. Inne reminiscencje z
ST: Ps 113[112],5n; 1 Sm 1,11; Ps 111[110],9; Ps 103[102],17; Ps 89[88],11; 2
Sm 22,28; Ps 147[146],6; Hi 12,19; Ps 107[106],9; Ps 34[33],11; Iz 41,8n; Ps
98[97],3; Mi 7,20; Rdz 17,7; Rdz 18,18; Rdz 22,17. Wszystkie czasowniki opisujące
działanie Boga można uważać bądź za aluzje do konkretnych wydarzeń z historii
Izraela, bądź widzieć w nich ogólne stwierdzenie przedstawiające stosunek Boga
do jakichkolwiek i kiedykolwiek żyjących ludzi. Podobnie jest z hymnem Zachariasza
z Łk 1,68-79. 1,67 Zob. przypis do Łk 1,46. -
Po dziękczynieniu (w. 68-75) następuje wizja przyszłości (w. 76-79).
Reminiscencje z ST; Ps 41[40],14; Ps 72[71],18; Ps 106[105],48; Ps 111[110],9;
1 Sm 2,10; Ps 132[131],17; Ps 106[105],10; Ps 105[104],8; Ps 106[105],45; Rdz
17,7; Kpł 26,42; Rdz 22,16n; Mi 7,20; Jr 11,5; Ml 3,1; Jr 31,34; Lb 24,17; Iz
60,1n; Ml 3,24; Iz 9,2; Iz 58,8. 1,69 Dosł.:
"podniósł róg zbawienia". 1,73 Zob.
Rdz 22,16nn. 1,80 Jedno z tych "streszczeń"
(summaria), które są typowe dla stylu Łukasza i których jest więcej w Dz. Zob.
Wstęp do Dz.
